شاید در گذشته در دنیای مد و فشن، کمی در حق لباس‌های خوش آب و رنگ و پر نقش و نگار اسلامی اجحاف شده باشد. اما این روزها طراحی لباس تاجیکستانی بسیار بیشتر از قبل به چشم میخورد. استفاده از پارچه‌های نفیس همراه با خرجکاری‌های زیبا و نگاره‌های چشم گیر و رنگ‌های شاد، چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب میکند. مدل‌ لباس تاجیکستانی همیشه مملو از رنگ و طرح است و با نگاه به آنها به راحتی متوجه شاد بودن لباس‌ها میشوید. به خوبی میدانیم که مد و پوشاک نشان دهنده بخشی از فرهنگ و آداب و رسوم یک کشور است. در سالهای اخیر، دنیای مد اسلامی در حال تغییر و تحول و گسترش میباشد . کمپانی‌های بزرگ در حال تلاش برای طراحی و ارائه یک مجموعه زیبا و پر رنگ و لعاب برای نمایش هر چه بهتر و دقیق‌تر فرهنگ و رسومات کشور خود هستند.

به همین دلیل چند سالی‌ست که تاجیکستان همانند کشورهای عربی در حال توسعه صنایع مد و آموزش طراحان برای معرفی این صنعت زیبا به جهانیان گام برمیدارد.  

آشنایی با نوع پوشش زنان و مردان تاجیک

تاجیکستان، یکی از همسایگان ایران، سرزمین تضادهای شگفت‌انگیز و یکی از مقاصد گردشگری ایرانیان در نوروز است. که از نظر آیین و فرهنگ شباهت‌های بسیاری با کشور عزیز ما دارد. اکثر مردم این کشور توجه بسیاری به پوشش و طراحی لباس تاجیکستانی دارند، به قدری که در بیشتر مراسمات و رویدادهای بین‌المللی شاهد حضور دختران با لباس‌های رنگارنگ و لباس تاجیکی مجلسی هستیم.
در همین رویدادها نوع پوشش و رنگ‌های شاد مورد استفاده در لباس تاجیکی مردانه و زنانه از نظر غربی‌ها بسیار مورد توجه است . اما با همه این تفاسیر با نگاه به عکس‌های قدیمی متوجه تغییرات بسیار مثبتی در طراحی و تولید لباس‌های تاجیکی از گذشته تا به امروز میشویم. اما سررشته این تحولات چیست؟  

در زمان‌های قدیم، شوراهای هنری مسکو تصمیم گرفت تا سیاست پوشیدن لباس را در سرتاسر کشور تغییر دهد. البته نوع پوشش تاجیک‌ها همیشه سنتی بود و در اکثر مواقع زیورآلاتی با نقش و نگاره‌های مربوط به همان منطقه را بر تن میکردند . اما گم شدن این سنت در میان سیاست‌های وضع شده باعث نادیده گرفتن این لباس‌ها میشد. اما با گذشت زمان، طراحان با توجه به جزئیات و الگو برداری از تلاش کشورهای منطقه، جان دوباره‌ای به صنعت مد و پوشاک تاجیکستان دادند.

اهمیت زیورآلات در لباس تاجیکستانی

یکی از ویژگی‌های متمایز کننده طراحی و سبک پوشش تاجیک‌ها، استفاده از زیورآلات و ترکیب آنها با لباس است. به طور کلی زیورآلات را میتوان بخش جدایی ناپذیر از لباس و کارنامه کلی صنعت مد و پوشاک تاجیکستان دانست. بعد از به اتمام رسیدن جنگ داخلی، تمامی زیر ساخت‌های تاجیکستان دچار تغییر و تحولات شد . و ستارگان طراح لباس با همراهی تاجران پارچه، نقش بسزایی در تغییر و رونق طراحی پوشاک تاجیکستان داشتند.

از آنجایی که اکثر لباس‌های تاجیکی دارای برش، قد و ردای یکسان میباشد، استفاده از زیورآلات میتواند استایل متفاوتی به لباس‌ها بدهد.
اما زنان تاجیک هنگام استفاده از زیورآلات نه تنها باید به نوع و سبک لباس، بلکه به سن و وضعیت تاهل خود دقت داشته باشند. در نتیجه خانم‌های متاهل حتما باید از اکسسوری‌های مخصوص بانوان استفاده کنند. برای مثال خانم‌های متاهل در استایل روزانه خود همیشه از گردنبند استفاده میکنند.  

نکاتی برای طراحی لباس مردان و زنان تاجیکستانی

با توجه به تغییر فصل، نوع پوشش و طراحی لباس تاجیکستانی تغییر میکند. اما عمدتا به دلیل آب و هوای سرد، لباس تاجیکستانی‌ها متناسب با این نوع آب و هوا طراحی میشود. اکثر خانم‌ها و آقایان جلیقه‌های پنبه‌ای، جوراب‌های نمدی و چکمه‌های پوستی به تن میکنند که علاوه بر دوام بالا مناسب برای پیاده روی در مسیرهای ناهموار است.

با همه اینها یکی از انتخاب‌های تاجیک‌ها پارچه مخمل برای فصول سرد و پارچه اطلس به دلیل خنکی و سبکی برای فصول گرم سال میباشد.
اغلب مردان تاجیک یک کت بلند مشکی یا آبی بدون یقه را با پیراهن سفید همراه با یک کمربند که در سمت راست آن چاقویی آویزان است، استایل میکنند. در طراحی لباس تاجیکی مردانه، همیشه یک چکمه بلند از پوست بز به چشم میخورد. همچنین آنها برای محافظت از سر خود در برابر سرمای شدید کلاه بلندی از جنس پوست بره سیاه میپوشند.

اهمیت رنگ قرمز در طراحی لباس تاجیکی

اما زنان متاهل و خوش سلیقه در فصول سرد از یک پیش بند و کلاه تاجیکی زنانه پنبه دوزی شده که ظاهر مدرنی دارند، استفاده میکنند. اکثر خانوم‌ها در هنگام پیاده روی یک حوله مربع سفید به بالای کلاه خود میبندند که رنگ این پارچه برای عروس‌ها قرمز میباشد. اگر نگاهی به لباس زن‌های تاجیک بیندازید، متوجه میشوید که آنها به رنگ‌های شاد، به خصوص رنگ قرمز علاقه بسیاری دارند.  

همانطور که اشاره کردیم . اکثر لباس‌های تاجیکی پوشیده است. به همین دلیل خانوم‌ها پیراهن کوتاه را با شلوار ست میکنند. پارچه‌های پیراهن و شلوار زنانه تاجیک پر از نقش و نگار و رنگ‌های شاد میباشد که انتخاب آن کاملا به سلیقه خانوم‌ها بستگی دارد. اما همانطور که بارها اشاره کردیم، همیشه رنگ قرمز یکی از اولویت‌های خانوم‌های تاجیک است.

لباس‌های مجلسی تاجیکی

باید بگوییم که تاجیک‌ها به جزئیات بسیار اهمیت میدهند، از این رو هر طرح و نقشی که بر روی لباس‌ها دوخته میشود، معنی خاصی دارد. به عنوان مثال؛ معانی خطوط عمودی با خطوط مواج متفاوت است. خطوط عمودی نشان دهنده باران و خطوط مواج نمایان گر آب میباشد. اما یکی از لباس‌هایی که تاجیک‌ها در مراسمات ویژه خود به خصوص جشن نوروز از آن استفاده میکنند. پیراهن‌های بلند آستین کلوشی‌ست . برای جلوه بیشتر آن را با یک جلیقه بلند سوزن دوزی میپوشند.

تمامی نقش و نگاره‌های سوزن دوزی شده کار دست است . و علاوه بر حوصله، به دقت بالایی نیاز دارد. اکثر بر روی لباس‌های مناسب عید نوروز، شاهد تزئیناتی شبیه به شکوفه‌های درختان هستیم که آغاز فصل بهار را به ما مژده میدهد.

دختران در تاجیکستان چگونه لباس میپوشند؟

از آنجایی که تاجیک‌ها به فرهنگ و آداب رسوم خود بسیار اهمیت میدهند . در بیشتر مراسمات و جشن‌های رسمی و مهم با لباس‌های سنتی تاجیکی همراه با کلاه‌هایی با تزئینات چشم گیر و موهای بافته شده شرکت میکنند. رنگ‌ها شاد بخش جدایی ناپذیر از لباس‌های تاجیک به حساب می‌آیند. از این رو شما شاهد استفاده از رنگ‌های پرطرفدار قرمز، آبی و زرد در طراحی لباس تاجیکستانی هستید.

همچنین در قسمت جنوبی کشور تاجیکستان علاوه بر رنگ، گلدوزی اهمیت فراوانی دارد که یکی از این نقش‌ها، گل‌های تاجیکی است.

پوشش کودکان در تاجیکستان

پارچه‌های رنگی همیشه پایه ثابت لباس‌های تاجیکی هستند و اغلب این پارچه‌ها با مواد طبیعی همچون؛ پیاز، گردو و ریواس رنگ میشوند.
بنابراین مدل لباس‌های کودکان در تاجیکستان فرق چندانی با بزرگترها ندارد. در اکثر مواقع بر روی لباس پسران تاجیکی، گلدوزی‌هایی شبیه به ماه، خورشید و طبیعت به چشم میخورد . که هر کدام معنی و مفهوم خاصی را به بیننده القا میکنند.

لباس عروس تاجیک‌ها

طراحی لباس تاجیکستانی در عروسی‌ها کمی متفاوت است. به این صورت که در دوخت لباس عروس از پارچه‌های مهم و با ارزشی همچون؛ حریر، پرنیان و دیبا استفاده میشود و تصور یک عروس بدون لباس اطلس در مراسم عقد امکان‌ پذیر نیست.

مراسم عروسی در تاجیکستان هفت شبانه روز طول میکشد . عروس خانوم‌ها در این روزها لباس‌های رنگارنگ و متنوع که با مواد طبیعی رنگ شده را انتخاب میکنند.. انتخاب این رنگ‌ها کاملا به سلیقه عروس خانوم بستگی دارد که در میان آنها قرمز و سفید از پرتکرارترین آنهاست.

نکات مهم در طراحی لباس تاجیکستانی

• چکن و اطلس دو بخش جدایی ناپذیر در طراحی لباس تاجیک‌هاست و زنان و دختران در ایام عید از این لباس استفاده میکنند.
• اطلس نوعی پارچه مشهور و محبوب تاجیکستانی‌هاست که از نخ ابریشم تهیه میشود.
• گلدوزی معروف و محبوب در لباس‌های تاجیکی، چکن میباشد که در اکثر لباس‌ها بهچشم میخورد.
• تاجیک‌ها همیشه لباس‌هایی با رنگ شاد میپوشند و از لباس‌هایی با رنگ سیاه استفاده نمیکنند.
• رنگ‌های قرمز، نارنجی، آبی و بنفش از رنگ‌های مورد علاقه طراحان در لباس میباشد، زیرا معتقدند که روشنایی و زیبایی با وجود این رنگ‌ها نمایان‌تر میشود.

• تمامی نقش‌ و نگاره‌های طراحی شده بر روی لباس‌های تاجیک، الهام بخش و حاوی پیام خاصی میباشد. این طرح‌ها با توجه به موقعیت جغرافیایی تغییر میکند.
• تاجیک‌ها لباس‌هایی با پس زمینه سیاه را به قدری با طرح‌ها و نقش‌های بزرگ و رنگارنگ پر میکنند که رنگ سیاه دیگر دیده نمیشود.

کلام آخر

در این مقاله بارها اشاره کردیم که تاجیک‌ها به آدابو رسوم و سنن خود بسیار اهمیت میدهند و تمامی تلاش خود را برای حفظ آن میکنند. به همین دلیل تاجیکستان برای حفظ این آثار از یونسکو خواسته تا گلدوزی محبوب چکن، بازی قدیمی چوگان و پارچه پرطرفدار اطلس را در فهرست میراث جهانی ثبت کند.

وجه اشتراک تمامی طراحی لباس تاجیکستانی، استفاده بیش از اندازه از رنگ‌ها و سوزن دوزی‌های پر نقش و نگار خیره کننده است که لباس را به یک اثر هنری تبدیل میکند. تاجیکستان با توجه به تغییرات فراوان در دنیای مد، در حفظ لباس‌های ملی و سنتی خود بسیار موفق است.