تاریخچه طراحی لباس در ایران، تنها به چندین سال اخیر محدود نمی شود، بلکه با توجه به اهمیت هنر نزد ایرانیان، تاریخچه هنر طراحی لباس نیز قدمت و پیشینه ای طولانی در ایران دارد. اگر بخواهیم طراحی لباس را به صورت کلی تعریف کنیم، باید بگوییم که این مهارت، تلفیقی از خلاقیت و ایده پردازی در ایجاد لباس است. با توجه به این موضوع و آثار تاریخی به جا مانده در فرهنگ ایران و پوشش های خلاقانه در اقوام مختلف ایرانی، می توان به این موضوع پی برد که طراحی لباس در فرهنگ ایرانی جایگاه خاص و ویژه ای داشته است. در جهان، تاریخچۀ طراحی لباس به قرن نوزدهم میلادی بر می گردد و چارلز فردریک ورث به عنوان اولین طراح در این زمان، نامدار بوده است؛ به این ترتیب،  طراحی لباس در مزون های لباس پاریس نیز رواج پیدا کرد و با ایجاد برندهای مختلف در زمینه طراحی لباس، ادامه یافت.
در ایران نیز نام طراحی لباس، به طور رسمی، تقریبا از دوره قاجار وارد ایران شد. در این زمان، مراودات سیاسی ایران با دولت های دیگر افزایش یافت و همین موضوع باعث شد تا ایرانیان با انواع لباس پوشیدن اروپاییان و اصطلاحات رایج در دنیای مد و لباس آشنا شوند؛ به این ترتیب، از دوران فتحعلی شاه، واژه طراحی لباس به تدریج معنا و مفهوم امروزی خود را پیدا کرد.

روند تاریخچه طراحی لباس در زمان قاجار

همان طور که اشاره شد، طراحی لباس در زمان قاجار معنا پیدا کرد؛ به همین منظور، در ادامه به مهم ترین رخدادهای طراحی لباس در این زمان تا زمان پهلوی می پردازیم.

۱-دوران فتحعلی شاه

این دوره را می توان آغاز مدگرایی و توجه به مد دانست. در آن زمان، همسر فتحعلی شاه طی دیداری که با ملکه الیزابت مک نیل داشت، توانست مبحث مدگرایی و طراحی لباس را به دربار وارد کند.

۲-دوران ناصرالدین شاه

در دوره ناصرالدین شاه، با توجه به دخالت دختر او در امور سلطنت و همچنین به دلیل تحصیلات او در اروپا، موجب شد که مفهوم مد، طراحی لباس  و آزادی زنان در حکومت پر رنگ تر شود.

۳-دوران رضا شاه

در این دوره، حجاب معنای خود را از دست داد و از آنجایی که ملکه و خانوادۀ شاه به مد و طراحی لباس علاقمند بودند، مدرنیزاسیون در این دوران رواج پیدا کرد. البته این مورد تا دوره محمدرضا شاه ادامه داشت؛ همچنین سبک لباس های غربی  و به خصوص آمریکایی در فرهنگ ایرانیان رواج یافت.
می توان گفت که دوره پهلوی نیز یکی از نقاط عطف در تاریخچه طراحی مد در ایران به شمار می آید. اولین جرقۀ مد در این زمان، با ورود بدون حجاب ملکه انگلستان  بود؛ از طرف دیگر،  افزایش مراودات رضا شاه و آتاتورک نیز موجب شد تا نوع لباس پوشیدن ایرانیان تحت تأثیر قرار گیرد.کت و شلوار در آن زمان، لباس رسمی مردان اعلام شد و استفاده از مانتو به جای ردا یا چادر قانون شد.
تاریخچه طراحی لباس در ایران، از سال ۱۳۲۰ رنگ و بوی نو به خود گرفت، به گونه ای که استفاده از پیراهن های یقه انگلیسی و پیراهن های زنانه کمر چسبان، رونق گرفت. در دهه های ۳۰ تا ۵۰، پای دامن های چین دار، شلوار های دمپاگشاد و …، به مجموعه لباس های ایرانیان باز شد.
در دهه ۵۰ تا ۸۰، می توان انواع دامن های کوتاه و چسبان را در عکس های آن دوران مشاهده کرد. استفاده از این طرح ها در کنار کت و جلیقه، بسیار رونق یافت. پس از انقلاب، در دهه ۷۰ ، مجددا مبحث مد با انواع مانتوهای بلند با سرشانه های بزرگ و یقه انگلیسی رواج پیدا کرد.

شاید با توجه به موارد فوق برایتان سوال پیش بیاید که آیا تاریخچۀ طراحی مد در ایران به ۲۰۰ سال گذشته بر می گردد؟  با تصویرگران پویااندیش همراه باشید.

تاریخچه طراحی لباس در ایران قدیم

تمدن ۱۰ هزارساله ایران قطعا با فراز ونشیب های زیادی همراه بوده است. زمانی که به کنده کاری های به جا باقی مانده در غارها نگاهی کنیم، می توانیم متوجه شویم که تاریخچه طراحی لباس در ایران حتی به دوران غارنشینی نیز بر می گردد و کشف آثاری از ریسندگی، می تواند دلیل بر اثبات این موضوع باشد. آثار کشف شده طی حفاری های زمین شناسی در شمال کشور، نشان می دهد که ایرانیان از این ابزار حدود ۷ هزار سال قبل از میلاد مسیح استفاده می کردند. حتی امروزه در شهر شوش، آثاری از ماشین‌ های بافندگی کشف شده که نشان ‌دهندۀ وجود بخش دوخت لباس در آن زمان ایران بوده است.
 با این توضیح می ‌توان به راحتی دریافت که ایرانیان همانند سایر هنرها، در لباس و پوشاک نیز حرف اول را می‌ زدند؛ بنابراین می توان مدعی بود که تاریخچه طراحی لباس در ایران، به مدت ها قبل باز می گردد.

انواع طراحی لباس در ایران قدیم

۱-طراحی انواع شال و چکمه

با مرور تاریخ و بررسی لباس هخامنشیان، متوجه خواهیم شد که در آن زمان، پادشاهان روم شرقی به دلیل مهارت ایرانیان در تهیه پاپوش‌ ها وچکمه‌ های ایرانی، همواره آن ‌ها را از ایران سفارش می‌ دادند. همچنین واژه shawl که برگرفته از شال ایرانی است، در حال حاضر بین انگلیسی زبان‌ ها رایج است و به معنای همان ردا یا شنلی برای بخش بالاتنه است؛ بنابراین، می‌توان دریافت که نوآوری ایرانیان در عرصه پوشاک، همیشه زبانزد عام و خاص بوده است؛ بنابراین، تاریخچه طراحی لباس در ایران، یک تاریخچه غنی است و نمی ‌توان آن را محدود به تاریخ و زمان خاصی دانست.

۲-طراحی انواع لباس های جنگی

جالب است بدانید که تاریخچه طراحی لباس در ایران، تنها مربوط به درباریان و لباس ‌های فاخر نمی شود، بلکه در آن زمان، از هنر طراحی لباس ایرانیان برای لباس سرداران و سربازان نیز استفاده می شد؛ به گونه ‌ای که پس از جنگ رومیان و ایرانیان در دوره ساسانیان، لباس زره رومیان به کل تغییر کرد و از لباس ‌های ایرانیان الهام گرفته شد. این مورد بر اساس نقاشی‌ های سنگی که هم اکنون بر روی بیستون کرمانشاه نقاشی شده است، قابل درک است.

۳-انواع پارچه های ابریشمی

نه تنها در تاریخچه طراحی لباس در ایران، بلکه در تاریخچه طراحی لباس در جهان، ابریشم ایرانی دارای جایگاه ویژه‌ ای است، البته نمی ‌توان منکر این موضوع شد که اولین بار این مورد در کشور چین یافته شد؛ اما ایرانیان توانستند آن را با بالاترین حد از کیفیت، تولید و تهیه، و به دیگر کشورها صادر کنند. این موضوع، باعث شد ایرانیان بتوانند با استفاده از انواع پارچه های ابریشمی، لباس هایی با طرح های زیبا ایجاد کنند.

۴-انواع طراحی ها و گل دوزی

نقش زدن روی پارچۀ لباس ها، از دیرباز در ایران مرسوم بوده است. این مورد در لباس بانوان بیشتر به چشم می‌ خورد. در تاریخچه طراحی لباس در ایران، می ‌توان به تابوت اسکندر اشاره کرد که لباس‌ هایی  دیده می شد که همگی از شلوارها و پارچه‌ های ایرانی استفاده شده بود که دارای طرح ‌ها و گلدوزی‌ های مخصوص بوده ‌اند.
هنر گلدوزی نزد ایرانیان در دوران صفوی به شکوفایی خود رسید، به گونه‌ ای که امپراطوری بیزانس از پارچه ‌های ایرانی برای تهیه لباس افراد جنگجوی خود استفاده می کردند؛ در واقع، اولین بار، گلدوزی در ایران رواج یافت؛ به گونه ‌ای که پس از مدت زمانی، از طریق مراودات جاده ابریشم و دریای مدیترانه به کشورهای غربی وارد شد.

اولین طراح لباس ایرانی

با گذر به تاریخچه طراحی لباس در ایران، متوجه این موضوع خواهیم شد که طراحی مد با معنای امروزی، توسط زینت جهان شاه که دختر یکی از سرهنگ های وزارت جنگ بود، در ایران معنا یافت.
تحصیل او در سوئیس و ازدواجش با یکی از افسران نظامی، این شرایط را برایش فراهم کرد تا به خارج از کشور رفته و خیاطی روی مانکن را بیاموزد. در واقع در آن زمان توانست در پاریس که مرکز مد در جهان بوده، فعالیت کند و درجه متخصص را در این زمینه بگیرد. او نزد یکی از طراحان برتر آن زمان به نام پیر بالمن آموزش دید و توانست پس از مدت ‌ها مدگرایی را به ایران وارد کند.
پس از آنکه زینت جهان شاه، به ایران بازگشت، ابتدا مغازه ای برای فروش لباس تاسیس، و در آن زمان، از لباس های خاص و مد روز پرده برداری کرد؛ سپس یک خیاط خانه در منطقۀ امیریۀ تهران باز کرد و در آن اقدام به گسترش ایده های ذهنی خود کرد.

سخن آخر

تاریخچۀ طراحی لباس در ایران، دارای سابقه زیادی است. ورود انواع مد، اغلب تحت تأثیر مراودات سیاسی جامعه با کشورهای دیگر نشأت می گرفته است.
با توجه به اینکه مد و لباس تا حد زیادی در گرو فرهنگ جامعه است، بنابراین اغلب در مدهای ایرانی می‌توان پیوند طرح‌های سنتی را با ایده‌های جدید و نو مشاهده کرد. خوشبختانه این مورد نیز مورد قبول طیف وسیعی از افراد در جهان است.
امروزه با گسترش فناوری و تکنولوژی، فرصت زیادی برای افراد مهیا شده است تا بتوانند از نوع پوشاک و طراحی آن‌ ها در سایر کشورها مطلع شده و از آنان الهام بگیرند؛ بنابراین، زمینه برای رشد و ترقی همواره مهیا است. برای اینکه بتوان طراح لباس خوبی بود، طرح ‌های بدیع و نو نیز به بازار عرضه کرد، لازم است تا در گام اول، ایده‌ پرداز خوبی باشیم و با فرهنگ و سلیقه جامعه بیشتر آشنا شویم.

 این پست را به اشتراک بگذارید