لباس و پوشاک همواره از اساسی‌ترین نیاز‌های بشر بوده‌اند و از گذشته تا کنون توجه خاصی را نه تنها از جانب مردم عادی و بلکه از سمت دولتمردان و رهبران جامعه به خود اختصاص داده‌اند. لباس و پوشش هر ملت، نشان دهنده‌ی سرگذشت و قدمت و آداب و رسوم مردم آن ملت است و از همین رو است که توجه جوامع مختلف به این عنصر حیاتی، همواره در حال بیشتر شدن بوده است.
برای تولید یک لباس مراحل مختلفی طی می‌شود. تهیه‌ی الگو، برش، دوخت و در نهایت، تولید نهایی و انبوه. اجرای درست این مراحل نیازمند تجربه و مهارت و دانش تخصصی و فراوان است. اما نا‌گفته نماند که تولید یک لباس به این مراحل ختم نمی‌شود و نیازمند عناصر مهم دیگری است که نقش کلیدی در این روند دارند.
برای مثال یکی از مهم‌ترین مراحل، انتخاب طرح درست مطابق با فرهنگ و اعتقادات آن جامعه و پیاده‌سازی صحیح و اصولی آن است. از آنجایی که ایران عزیز ما کشوری اسلامی است، لباس و پوشش مردم کشور ما هم باید مطابق با فرهنگ و مد ایرانی-اسلامی باشد و از این رو، طراحی لباس برای مردم ایرانی، بسیار سخت‌تر از جوامع دیگر است.
خارج از لطف نماند که در چند سال اخیر طراحان با استعداد و متخصص ما توانسته‌اند با علم و هنر و اندیشه خود، پیشرفتی عظیم در عرصه طراحی لباس شکل داده و با حمایت مسئولین و دولتمردان کشور، پا به پای جوامع غربی طرح‌ها و آثار شایانی خلق کنند که قابل ستایش هستند. یکی از مهم‌ترین نمونه‌های شایان این حمایت با ثبت برند لباس و دریافت «شناسه شیما» صورت می‌گیرد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تشکیل کارگروه مد و لباس، شناسه شیما را به فعالان مورد تایید حوزه پوشاک اعطا می‌کند که در ادامه به معرفی این شناسه و فواید آن و نحوه‌ی کسب این نشان می‌پردازیم.
مالکیت معنوی و فکری در طراحی لباس
«مالکیت معنوی» به حق و حقوقی گفته می‌شود که از یک اثر خلاقانه، یک نوآوری و یا یک کسب و کار در برابر خطرات و انواع کپی‌برداری‌ها محافظت می‌کند و هر طراح و ایده‌پردازی که اثری خلق کرده باشد، «مالک فکری» آن است چرا که آن اثر و آن ایده از تخیل و ابتکار وی شکل گرفته و آفریده شده است. کپی رایت (حق تکثیر)، حق اختراع‌ها، اسرار تجاری و علائم تجاری از انواع مالکیت فکری هستند.
حال این سوال مطرح می شود که قانون مالکیت معنوی در ایران چیست؟ آیا کشور ایران قوانین بخصوصی برای مالکان آثار هنری و مخترعان وضع کرده است؟
اینجا برای عده‌ای سوال مهم دیگری پیش می‌آید و آن این است که:
آیا این حقوق و این قوانین در کشور ما شامل «طراحان لباس» هم می‌شود؟ اگر من به عنوان طراح لباس اثری هنری و یکتا خلق کنم، چطور می‌توانم از این طرح در برابر کلاه‌برداران و کپی‌کاران محافظت کرده و اثر و برند خود را قانونی به ثبت رسانده و حمایت قانونی داشته باشم؟
خوشبختانه در چند سال اخیر قوانینی در خصوص طراحی و تولید لباس وضع شدهاند که تمامی آن‌ها از عبارت و مفهوم «شناسه‌ی شیما» نشات می‌گیرند. در ادامه‌ی این مطلب می‌خواهیم به شما توضیح دهیم که شناسه‌ی شیما دقیقا چیست، دریافت آن چه مزایایی برای طراحان لباس دارد و در نهایت نحوه‌ی کسب این شناسه را مرحله به مرحله برایتان توضیح دهیم. پس در ادامه‌ی این مطلب با ما همراه باشید.
شناسه‌ی شیما
شناسه‌ی شیما مخفف حروف اول عبارت «شناسه‌ی یکپارچه‌ی مد و لباس ایرانی» است که از جانب بنیاد ملی مد و لباس به متقاضیان واجد شرایطی که در حوزه‌ی طراحی لباس و مد فعالیت می‌کنند اعطا می‌شود.
در اصل اگر یک طراح لباس با رعایت شرایط قانونی ذکر شده بتواند طرحی خلاقانه و جدید خلق کند که مورد تایید این بنیاد باشد، می‌تواند با ثبت نام در سامانه‌ی شیما برای گرفتن این شناسه اقدام کرده و با آماده‌سازی مدارک لازم و طی کردن مراحل مربوطه، در صورت تایید و کسب این شناسه، اثر را به نام خود ثبت کرده و اینگونه مالکیت معنوی آن را کسب کند.
ملزومات دریافت شناسه‌ی شیما
منحصر به فرد شدن طرح مورد نظر
فرقی ندارد که شما قرار است تولید‌کننده‌ی نهایی طرح و لباس خود باشید و یا قصد دارید آن را به فرد یا برند دیگری بفروشید. برای آنکه طرح شما تبدیل به یک محصول منحصر به فرد شود، نیاز دارید تا با اقدام برای دریافت این شناسه، اثر خود را بصورت قانونی در سامانه‌های مربوطه تایید و ثبت کنید.
جلوگیری از کپی‌برداری
محصول نهایی یعنی لباس تولید شده، به همان اندازه اهمیت دارد که طرح لباس شما ارزشمند است چرا که امروزه لباس‌های مشابه زیادی با طرح‌ها و پارچه‌های یکسان را در بازار مشاهده می‌کنیم که تولیدکننده یا طراح آن نتوانسته شناسه‌ی شیما را برای طرح خود کسب کرده و جلوی کپی‌برداری‌های غیرقانونی را بگیرد.
ثبت برند و لوگو
برند شما حکم شناسنامه اثر شما را دارد و به آن هویت می‌بخشد. پس شما هر چقدر هم برای اثر خود وقت و هزینه صرف کرده باشید، بدون ثبت برند و لوگو نمی‌توانید خروجی مورد نظر را دریافت کنید. برای مثال هر چقدر هم لباسی که طراحی کرده‌اید از نظر جنس و مدل و پارچه و دوخت و طرح قوی و بی‌عیب باشد، تا زمانی که مشخص نباشد توسط چه طراح و چه کمپانی یا برندی طراحی و تولید شده، عملا بی‌ارزش است و درآمد زایی از آن بسیار سخت و دشوار است.
شرکت در جشنواره‌ها
چندسالی است که مسئولین کشور ما توجه شایانی به جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها و گارگاه‌های تولید و طراحی لباس نشان داده و وقت و هزینه‌ی زیادی را صرف بهبود و پیشرفت این نوع فعالیت‌ها کرده‌اند. از طرفی این در خلقت هر انسانی است که بخواهد تمایز و توانایی‌ها و لیاقت خود را در زمینه‌های مختلف به سایر افراد ثابت کرده و در ازای آن تعریف و تمجید و قدردانی ببیند. از این رو شرکت در این جشنواره‌ها و کسب جوایز، آرزوی هر هنرمندی است. به همین سبب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای جلوگیری از هر‌گونه ناعدالتی، کلاه‌برداری و تقلب در این جشنواره‌ها، با وضع قوانین، ضوابط به خصوص و تشکیل کارگروه مد و لباس، قصد در اجرای هرچه بهتر این جشنواره‌ها دارند و «شناسه‌ی شیما» را کلید شرکت آثار و طرح‌های منحصر به فرد در این جشنواره‌ها قرار داده‌اند.
به طور کل چندین مورد از مزایا و ملزومات کسب شناسه‌ی شیما را در ادامه‌ی مطلب به طور خلاصه برایتان قرار دادیم:
مزیت‌های اخذ شناسه‌ی شیما
- تسریع در بیمه طراحان (در صورت داشتن ۱۰ نشان شیما)
- بهره‌گیری از تسهیلات حمایت هنرمندان و نویسندگان
- ارائه معرفی‌نامه و خدمات اجرایی
- اولویت حضور در جشنواره ملی بین‌المللی
- اهدا لوح تقدیر و جایزه
- معرفی و تبلیغات موثر
- اولویت بهره‌گیری از خدمات تفاهم نامه
- مالکیت معنوی و کپی رایت در حوزه مد و لباس (جلوگیری از کپی‌برداری)
- اولویت معرفی به جشنواره‌های علمی-آموزشی و پژوهشی
- به چاپ رسیدن اثر در ژورنال
الزامات اخذ شناسه‌ی شیما
- حضور و مشارکت در جشنواره‌ها و رویداد‌های مد و لباس
- دریافت کارت صلاحیت طراحان
- اخذ مجوز برگزاری جشنواره‌های تخصصی
- اخذ مجوز خانه‌های مد
- تمدید مجوز موسسات
- برگزاری جشنواره‌ها با مشارکت مادی و معنوی کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور
- همسو شدن با قانون ساماندهی مد و لباس کشور
- ارسال آثار در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی
مراحل ثبت اثر در سامانه شیما
حال که توضیح کامل راجع به ماهیت این شناسه و باید‌ها و نباید‌های مرتبط با آن را، کوتاه و مختصر برایتان توضیح دادیم، وقت آن رسیده که اگر طراح لباس هستید و یا قصد شرکت در جشنواره‌های مختلف را دارید و یا می‌خواهید برند لباس خود را بسازید، برای گرفتن این شناسه اقدام کنید. برای همین در ادامه و در بخش پایانی این مقاله قصد داریم مدارک مورد نیاز و مراحل ثبت‌نام برای کسب این نشان را مرحله به مرحله برایتان ذکر کرده ایم.
متقاضیان دریافت شناسه‌ی شیما که اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی واجد شرایط، می‌توانند پس از ثبت اطلاعات مورد نیاز، اثر خود را به دبیرخانه ارسال کنند.
شرایط عمومی متقاضیان
سه شرط عمومی برای متقاضیان وجود دارد:
- تابعیت جمهوری اسلامی
- پایبندی و التزام به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- داشتن حداقل مدرک کارشناسی مرتبط و یا سابقه کاری موثر و مرتبط با موضوع فعالیت موسسه به تشخیص هیات
حین روند ثبت نام مدارک بخصوصی از جمله «۴ قطعه عکس ۴*۳ جدید»، « کپی شناسنامه» و «کارت ملی پشت نویسی شده» مورد نیاز است.
مراحل ثبت نام در سامانه شیما
مرحله اول: متقاضیان دریافت نشان شمیا در ابتدا باید اطلاعات خود را بر روی سامانه‌ی شیما ثبت کنند.
مرحله دوم: پس از ثبت اطلاعات کد رهگیری به متقاضی داده می‌شود که حفظ آن برای مراحل بعدی و اطلاع از وضعیت طرح الزامی است. پس در حفاظت از این کد بکوشید.
مرحله سوم: در مرحله‌ی بعد صاحبان طرح‌ها باید طرح خود را در سایت کارگروه ساماندهی مد و لباس ثبت کنند. برای این کار ابتدا باید به سایت کارگروهی ساماندهی مد و لباس به آدرس https://iranmode.farhang.gov.ir مراجعه کرده و پس از ورود به بخش صدور شناسه شیما و ارایه شماره کد ملی، شماره تماس و کد امنیتی برای تایید هویت، اثر خود را ثبت کنند.
مرحله چهارم: سیستم برای ثبت هر اثر یک کد ۸ رقمی برایتان صادر می‌کند و از این پس باید در انتظار ارزیابی و سپس تایید اثر خود بمانید.
چگونگی رسیدگی به تقاضاها
پس از آنکه اثر خود را ثبت کرده و فرم تکمیل شده را به همراه مدارک مورد نیاز به دبیرخانه‌ی ارزشیابی آثار اقدامات ارایه کردید، به ترتیب مدارک و تصاویری که از سمت شما ارایه شدهاند با اصل مدارک تطبیق داده می‌شوند و سوابق فردی شما، از جمله عضویت شما در بانک اطلاعاتی و کارت صلاحیت و سپس سوابق فنی و مهارتی شما بررسی می‌شود. در نهایت هم رعایت قانون کپی رایت در طرح شما بررسی می‌شود که آیا این اثر از طرح دیگری که خود نشانه‌ی شیما دارد برداشته شده یا خیر.
پس از آنکه تمام موارد بالا به دست دبیرخانه بررسی و تایید شدند، طرح شما را در کمیسیون مطرح می‌شود. این کمیسیون طرح شما را بر اساس نماد هنر ایرانی-اسلامی مورد ارزشیابی قرار داده و بر اساس کاربرگ‌های طراحی شده در کمیسیون و آیین نامه‌ها، طرح شما را تایید و یا رد می‌کند.
در نهایت هم دبیرخانه رای کمیسیون را به شما اطلاع رسانی می‌کندو موظف هستید که در مدت ۱ ماه از تاریخ اعلام نتایج برای دریافت کد و اصل اثر مراجعه کند وگرنه کد صادر شده باطل می‌شود.
