وقتی برای اولین بار پارچه زری کار شده . (که به پارچه زربافت هم معروف است) را می ‌خرید . شبیه یک رویاست . درخشش و براقی زری (نخ‌ های طلایی یا نقره‌ای رنگی) گلدوزی ، یا بافتی که پارچه را در قسمت حاشیه ها با نقوش زیبا تزیین می‌کند، چیز دیگری است؛ اما بعد از مدتی، همین پارچه زیبا و رویایی، به میزان زیادی کدر و تیره می شود. مثل اینکه بیماری روی این نخ های ظریف اثر و حالش را بد کرده و دیدن این حالت، عمیقا ناراحت کننده است.

این کدری و تیرگی که کار زری بافی را خراب می کند . ممکن است به دلیل کیفیت پایین نخ زری باشد . اما برای جلوگیری از این امر، کارهایی هم هست که خودِ شما باید انجام دهید. نجات پارچه های زربفت از تیره شدن، کار دشواری است؛ اما می توانید از پوسیدگی آنها جلوگیری کنید. به غیر از خرید پارچه زری یا پارچه زربافت از خرده فروشان معتبر (برای اینکه بتوانید پارچه زری اصل بخرید که کیفیت و ماندگاری بالایی دارد)، چه کار دیگری می توانید انجام دهید؟ با آموزشگاه هنری تصویرگران پویااندیش همراه باشید تا نکات مهم مراقبت و نگهداری از این پارچه را بیاموزید.

پارچه زربافت چیست؟

زری  یک رشتۀ یکنواخت است . که به طور سنتی از طلا یا نقره مرغوب ساخته می ‌شود . که در لباس‌ های سنتی هند، بنگلادش و پاکستان، به‌ ویژه به ‌عنوان نخ تزیینی در ساری و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. این نخ عمدتا بر روی پارچه ‌هایی از جنس ابریشم بافت می ‌شود . تا نقش‌ های پیچیده و طرح‌ های ظریف گلدوزی به نام زری دوزی ایجاد شود. زری بافی در دوران مغول رایج شد، یعنی در زمانی که بندر سورات به مسیر زیارتی مکه متصل شد و همین امر، عامل اصلی معرفی مجدد این صنعت باستانی در هند بود. در دوران بودایی، زر دوزی با عظمت و لباس سلطنتی خدایان، پادشاهان و شخصیت‌ های ادبی همراه بود.

زری، عنصر اصلی تزیینی در بیشتر ساری ها، شال های سنتی و توپ پارچه های ابریشمی است، همچنین در لباس های دیگر ساخته شده از ابریشم، مانند لنگاس (دامن)، چولی (بلوز)، کورتا و دوتیس استفاده می شود.

در اینجا چند باید و نباید برای مراقبت از پارچه زری ارائه می کنیم که با رعایت کردن آن ها می توانید عمر پارچه های زربافت خود را طولانی کنید و آنها را برای مدت بیشتری زیبا و دلربا نگه دارید.

روش های شست و شوی پارچه زربافت

• برای شست و شوی اول، پارچه را به خشکشویی بدهید تا برایتان بشوید. حتی بهتر است حداقل 3 بار شست و شوی اول پارچه زری کار شده را به خشکشویی بدهید تا با مراقبت ویژه ای آن را بشوید.

توجه داشته باشید که هیچ وقت نباید پارچه زربافت را در ماشین لباسشویی بشویید. بعد از اولین شست و شو در خشک شویی، می توانید پارچه زری را در منزل بشویید. البته به یاد داشته باشید که آن را با دست و به صورت جداگانه از سایر لباس ها بشویید.

• زری را فقط در آب سرد بشویید. از یک قطره شامپو بچه یا یک صابون با ph خنثی برای این کار استفاده کنید. به هیچ وجه از پودر شوینده معمولی برای شستن پارچه های زری خود استفاده نکنید. این پودرها به خاطر قدرت بالایی که دارند، زری را بی رنگ خواهند کرد. پس از شست و شو، آن را به طور کامل در آب جاری شفاف بشویید تا تمام آثار صابون از بین برود.

• پارچه زری را برای مدت طولانی در آب قرار ندهید. سعی کنید هیچ وقت بیشتر از 10 دقیقه در آب نماند. اگر می‌خواهید لکه های ملایم و کمرنگ را از روی پارچه پاک کنید، از مقداری نمک در آب استفاده کنید و 15 دقیقه محل را خیس کنید، سپس بشویید.
• زری را با برس پارچه ای سفت نکشید. برای جاهایی که کثیفی خشک وجود دارد، می توانید از یک برس بسیار نرم استفاده کنید. بهتر است قبل از شست و شو، کثیفی های خشک را پاک کنید؛ به این ترتیب، به قسمت های دیگر پارچه سرایت نمی کند.
• به هیچ وجه روی پارچه زری از سفید کننده یا لکه بر استفاده نکنید. در صورت مشاهده لکه، آن را به خشکشویی حرفه ای بدهید تا با اقدامات ویژه آن لکه را از بین ببرند.

راه های نگهداری از پارچه زربفات

• بعد از شستن، پارچه را زیاد چروک نکنید؛ زیرا نخ زری آسیب می بیند و دیگر به همان زیبایی قبل نخواهد شد.
• به هیچ وجه پارچه را زیر نور مستقیم آفتاب خشک نکنید. نور خورشید، رنگ نخ های زری را محو می کند و باعث آسیب دیدن نخ نیز می شود. پارچه های شسته شده را در محلی با تهویه مناسب و بدون نور مستقیم خورشید، اما با گرما و تهویه کافی، خشک کنید.

• روی پارچه زری به طور مستقیم  اتوی داغ قرار ندهید. ابتدا یک پارچه مخصوص اتو روی زری قرار دهید و بعد، آن را اتو کنید. اگر به طور مستقیم اتو را روی آن فشار دهید، زری تغییر رنگ می دهد. می توانید از یک پارچه پنبه ای نازک، مانند موصلی یا وال به عنوان پارچه اتوکشی استفاده کنید.

• زری را مانند هر لباس گرانبها و ظریف دیگری، در داخل کیسه های نخی جداگانه نگهداری کنید و هر 2 ماه یک بار یا بیشتر، پارچه را بیرون بیاورید، محل چین ها و تاخوردگی را عوض، و دوباره در کمد نگهداری کنید. این کار از آسیب دیدن نخ زری در قسمت چین خوردگی جلوگیری می کند.

سخن آخر

شناخت پارچه ها و انواع آن می تواند قدم بزرگی در حفظ لباس هایتان و کیفیت آن ها باشد . به عبارتی، هم از صرف هزینه های گزاف خریدن لباس رها و هم می توانید آن ها را برای مدت طولانی تری آراسته و زیبا نگه دارید . همچنین اگر طراح لباس باشید، می توانید آن ها را در طرح مناسبی به کار ببرید و زیبایی پارچه تان را دوچندان کنید! در این مقاله از تصویرگران پویا اندیش به پارچه زربافت و راه های نگهداری از آن پرداختیم.